We spreken Renate Schepen (trainer en filosoof) over de masterclasses en het thema ‘epistemic justice’ dat ze onderzocht in haar proefschrift. Ze deed dit naar aanleiding van het werk van filosoof Heinz Kimmerle (1930 -2016), die drie keer eerder een masterclass op de Vrijwilligersacademie verzorgde. Kimmerle is de grondlegger van de interculturele filosofie. Haar proefschrift gaat over zijn pionierswerk op het gebied van het erkennen van kennis vanuit filosofieën uit andere culturen (met name Afrika) en hoe Renate daar zelf mee verder is gegaan.
Wat omvat het thema ‘bronnen van kennis’ in de context van de masterclasses?
In de masterclasses kiezen we steeds één overkoepelend thema en worden er verschillende masters uitgenodigd. Dit jaar gaat het om de verdieping zoeken in ‘het erkennen van kennis.’
Het onderzoek voor mijn proefschrift gaat over interculturele filosofie en epistemic justice. Episteme komt van het Griekse woord kennis. Justice betekent rechtvaardigheid Dus het gaat over rechtvaardigheid op het gebied van kennis. Ik onderzocht het recht doen aan kennis die niet erkend wordt omdat deze bijvoorbeeld uit een andere cultuur komt. In de Afrikaanse filosofie is veel gesproken traditie. In de academische wereld is kennis echter alleen geldig als het geschreven is.
Het erkennen van kennis
Ook zie je dat de teksten van Afrikaanse filosofen minder worden meegenomen. Onderzoek vanuit het Engelse Oxford wordt eerder betrouwbaar gevonden, dan dat van Markere University uit Oeganda. Het heeft met uitsluiting te maken en het al dan niet erkennen van kennis. Ik merkte dat dit heel erg aansluit bij de ervaring van ervaringsdeskundigen. Die kennis wordt ook niet altijd erkend.
Dimensies van kennis
Wat ik onderzoek gaat over recht doen aan verschillende dimensies van kennis:
De eerste vorm van kennis bestaat uit dat van de kennisdrager (in deze context gaat het over de kennis van die persoon die niet erkend wordt, omdat collectieve beelden de kennis van de ene persoon als waardevoller zien dan van anderen. Denk bijvoorbeeld aan de doula’s, de buurtmoeders, die enorme kennis over de stad en haar bewoners hebben, maar vaak informeel werken. Die kennis wordt vaak onvoldoende erkend op institutioneel niveau of als gelijkwaardig gewaardeerd (ook financieel).
De tweede vorm van kennis omvat de vorm waarin de kennis tot ons komt, bijvoorbeeld via gesproken traditie. Deze kennis wordt op zo’n andere manier beschikbaar gemaakt en daarom niet erkend. Een van de masters van aankomend jaar is Karlijn Roex. Zij heeft het boek ‘In verwarde staat’ geschreven. Dat raakt aan kennis die buiten de norm valt en dus als abnormaal wordt beschouwd. Ook die kennis wordt vaak niet erkend, terwijl die een ander, waardevol perspectief belicht.
De derde vorm gaat over het proces van kenniscreatie. De mensen op wie de kennis betrekking heeft worden vaak niet als bron van kennis gezien, maar eerder als object waarover nagedacht wordt. De kennis uit onderzoek wordt nog te weinig gecombineerd met bijvoorbeeld ervaringsdeskundige kennis. Op conferenties over armoede bedenken beleidsmakers vaak wat er moet gebeuren voor mensen die in armoede leven. Deze kennis wordt veel te weinig gelijkwaardig en participatief ingezet. Ook deze kennis wordt dus niet als gelijkwaardig erkend.
Masterclasses 2022
De masterclasses zijn een verdiepingsslag voor de Vrijwilligersacademie. Dit wil ik koppelen aan de dimensie van kenniscreatie. Bij de Vrijwilligersacademie werken we met de driehoek ‘kennis, training en praktijk’. De komende masterclasses organiseren Eddy Wolthuis, ervaringsdeskundige co-trainer, en ik samen. We zoeken voortdurend de verbinding tussen ervaringskennis en academische kennis zodat we die kunnen inzetten in de trainingen en in de praktijk.
De Vrijwilligersacademie is een pionier op het gebied van het integreren, gebruik maken en waarderen van ervaringskennis. Het is zeer interessant om steeds de verbinding te maken tussen masterclasses, de praktijk en theorie in het werken voor de Vrijwilligersacademie. Zo leren we zelf ook steeds weer over andere perspectieven en streven we er steeds naar om meer recht te doen aan verschillende bronnen van kennis.